Jak wskazano we wcześniejszym wpisie, w wyroku rozwodowym jednym z obligatoryjnych elementów jest uregulowanie władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków .

Naturalnie, kwestie te mogą być regulowane w późniejszym czasie, tj. po rozwodzie, gdy zachodzi potrzeba zmiany w tym zakresie. Uregulowanie władzy rodzicielskiej może dotyczyć także rodziców małoletniego dziecka, którzy nie zawarli związku małżeńskiego. Wówczas także może zajść potrzeba rozstrzygnięcia w tym przedmiocie, w szczególności, gdy między rodzicami brak jest porozumienia co do wykonywania władzy rodzicielskiej.

Należy bowiem wskazać, że władza rodzicielska to ogół praw i obowiązków rodziców względem małoletniego dziecka, mających na celu zapewnienie pieczy nad dzieckiem i jego majątkiem. Jej zakres obejmuje zatem trzy kwestie: pieczę, zarząd majątkiem oraz reprezentację dziecka.

Dziecko aż do pełnoletności pozostaje pod władzą rodzicielską. Z mocy prawa władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. To samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu.

Władza rodzicielska – definicja

Władza rodzicielska w polskim prawie określa zbiór praw i obowiązków rodziców w stosunku do ich małoletnich dzieci. Jest to mechanizm prawny mający na celu ochronę i promowanie dobra dziecka oraz zapewnienie jego prawidłowego rozwoju. Władza rodzicielska obejmuje między innymi:

Opieka i wychowanie: Rodzice są zobowiązani do opieki nad dzieckiem, co obejmuje jego wychowanie, zapewnienie bezpieczeństwa oraz zaspokojenie potrzeb emocjonalnych i fizycznych.
Zarządzanie majątkiem dziecka: Rodzice mają prawo i obowiązek zarządzania majątkiem dziecka oraz reprezentowania go w sprawach majątkowych i osobistych, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Reprezentowanie dziecka: Rodzice reprezentują dziecko w prawnych stosunkach z innymi osobami, o ile nie są od tego wyłączeni na mocy przepisów prawa.

Art. 95. [Zakres władzy rodzicielskiej] – Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

§ 1.

Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.

§ 2.

Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra.

§ 3.

Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.

§ 4.

Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.

Władza rodzicielska jest sprawowana do momentu, gdy dziecko osiągnie pełnoletność (18 lat) lub zostanie wcześniej emancypowane. Władza rodzicielska może być ograniczona lub zawieszona przez sąd, jeśli taka decyzja jest w najlepszym interesie dziecka, na przykład w sytuacji nadużywania praw przez rodziców lub niewłaściwej opieki nad dzieckiem.

W sytuacjach, gdy rodzice są rozwiedzeni lub żyją osobno, decyzje o sposobie sprawowania władzy rodzicielskiej mogą być regulowane przez sąd rodzinny, który może określić, z którym rodzicem dziecko ma mieszkać oraz jak ma wyglądać kontakt z drugim rodzicem.

Jak może być uregulowana władza rodzicielska?

Jeżeli zachodzi potrzeba uregulowania władzy rodzicielskiej, Sąd może:

pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom;

Istotne jest w tym przypadku wypracowanie porozumienia wychowawczego. Mianowicie z przepisów wynika, że w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

W braku takiego porozumienia, sąd uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie.

Oznacza to, że w pierwszej kolejności Sąd będzie się kierował porozumieniem wychowawczym, wypracowanym wspólnie przez rodziców. Jednakże brak takiego porozumienia nie stanowi przeszkody do pozostawienia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom. W takim przypadku, sąd będzie naturalnie kierował się dobrem dziecka. Sprzeciw jednego z rodziców co do porozumienia wychowawczego, nie stanowi przeszkody do tego, by oboje rodzice zachowali władzę rodzicielską. W obecnym stanie prawnym, ustawodawca preferuje sytuację, w której oboje rodziców mają władzę rodzicielską nad małoletnim wspólnym dzieckiem.

może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.

W takim przypadku Sąd będzie kierował się przede wszystkim dobrem dziecka, a nie interesem jednego czy obojga rodziców. W takiej sytuacji Sąd najczęściej określa, do jakich praw i obowiązków władza jednego z rodziców zostaje ograniczona (np. do współdecydowania o wyborze szkoły, kontynuacji edukacji, wyboru sposobu leczenia itp.).

pozbawić władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców.

Jest to sytuacja wyjątkowa i ostateczna. Sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej w ściśle określonych przypadkach:

jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody;
jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej
jeżeli rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka,

Warto wskazać, że w obecnym stanie prawnym ustawodawca preferuje wykonywanie władzy rodzicielskiej przez oboje rodziców. Trzeba jednak mieć na uwadze, że każda sytuacja rodzinna jest inna. W każdym przypadku należy rozważyć, jakie rozwiązanie będzie najbardziej korzystne dla dziecka. W tego typu sprawach fachowa pomoc adwokata jest bardzo ważna, już na samym początku sprawy rozwodowej lub rodzinnej.

Czy ustalenia Sądu w wyroku rozwodowym w zakresie władzy rodzicielskiej mogą być później zmienione?

Jeśli tylko zachodzi potrzeba zmiany rozstrzygnięcia w przedmiocie władzy rodzicielskiej, zawsze można domagać się od Sądu wydania w tym przedmiocie stosownego orzeczenia. To, że w wyroku rozwodowym uregulowano władzę rodzicielską, np. poprzez pozostawienie jej obojgu rodzicom, nie oznacza, że taka sytuacja jest ostateczna. Może się okazać, że po kilku latach zajdzie potrzeba np. ograniczenia władzy rodzicielskiej rodzica. Wszystko będzie zależało od okoliczności konkretnego przypadku. Również w sytuacji, kiedy doszło do pozbawienia władzy rodzicielskiej, że w razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.

Adwokat Agnieszka Skowron